VlocaSessie/5

Data en informatie werkgroep: Slimme stadsdistributie

Tijdens de eerste thematische werkgroep worden de data en informatienoden van de reeds geïdentificeerde use cases in kaart gebracht. De Werkgroep Data en Informatie staat open voor deelname door de gehele quadruple helix. Vaste deelnemers zijn de leden van het VLOCA-trajectconsortium en stakeholders, die samen de data- en informatienoden in kaart brengen.

De verzamelde inzichten worden vervolgens verwerkt om de data- en informatiearchitectuur verder aan te vullen.

De Data en informatie werkgroep vond plaats op .

Deelnemers

Organisatie	Deelnemer
Agentschap Binnenlands bestuur (VLOCA)	Fabian de la Meilleure
	Laurien Renders
	Paul De Wilde
	Alain Glickman
Stad Hasselt	Kim Bos
	Michèle Martens
Stad Leuven	Marij Lambert
Bpost	Wim Rosseel
	Buki Owa
	Alain Van Daele
FEBETRA	Isabelle De Maegt
VIL	Domien Stubbe
VOKA	Wim Pannecoucke
TLV	Frederic Keymeulen
KU Leuven Instituut voor Mobiliteit	Carolien Lavigne
MyCSN NV	Jan Geukens

Aanleiding en Context

Initiatief

Het City of Things project Slimme stadsdistributie vanuit stad Hasselt gaat over de transitie naar een leefbare en veilige binnenstad. Hierbij moet enerzijds rekening gehouden worden met autovrije/autoluwe delen, maar anderzijds zijn er ook grote behoeften naar steeds meer logistieke stromen in de binnenstad. Dit laatste is een effect van snelle leveringen die men tegenwoordig als maar liever ziet gebeuren alsook de sterke groei in e-commerce welke geboost is door COVID-19. Het resultaat van deze groei in logistieke stromen zorgt dat de leefbaarheid in de stad onder druk komt te staan. Om gerichte acties te kunnen nemen, moet men zicht krijgen op leveringen die in de binnenstad gebeuren, dit geeft ruimte om te kijken naar een data gedreven innovatie. Er zijn heel wat globale mobiliteitsdoelstellingen die ook van toepassing zijn voor stadsdistributie. Zo kijkt men enerzijds naar het verminderen van negatieve effecten zoals emissies en overlast. Anderzijds kijkt men dan naar het versterken van positieve effecten, zoals het verhogen van verkeersveiligheid, stimuleren van duurzaam ondernemerschap. Om dit te kunnen bereiken wordt gekeken naar slimme oplossingen.

VLOCA

Vloca

Sinds eind 2024 is de opzet van VLOCA gewijzigd. Meer informatie kan je terugvinden op https://www.vlaanderen.be/lokaal-bestuur/digitale-transformatie/vloca.

Werkgroepen

Tot nu toe hebben we de opstartvergadering en de business werkgroep tezamen met OSLO georganiseerd. Vanaf nu gaan we elk onze eigen weg (maar tegelijk ook weer niet). Hoewel de komende werkgroepen los van elkaar plaatsvinden, is er een constante uitwisseling van informatie tussen OSLO en VLOCA om een complementaire uitkomst te garanderen.

Samenvatting vorige werkgroep

Het verslag van de vorige werkgroep met een overzicht van alle use cases en concepten kan je hier terugvinden.

Oefeningen werkgroep

Toelichting use-cases

Vooraleer we in de oefeningen konden duiken, werden de twee use cases waarop we zouden werken, toegelicht.

De eerste use case was gericht op 'registratie, toegang, monitoring en reservatie'. Deze werd geselecteerd uit de volgende lijst:

Samenvatting	Beschrijving
UC1: Registratie Bedrijf	Aanmaken van een nieuwe registratie als organisatie/onderneming om vanaf nu via login/paswoord alle gegevens niet meer opnieuw te moeten invoeren, alsook de kentekens, vrachtwagens en chauffeurs te kunnen registreren en linken aan mijn organisatie.
UC2: Aanvraag Levering	Een visuele applicatie (='Dashboard') waar de vervoerder een reservatie/registratie, om de binnenstad binnen te rijden, kan aanvragen en ifv het flankerend beleid al dan niet toestemming krijgt om de gevraagde route te kunnen gebruiken. Alternatieve 'routes' (welke wagen, tijdstip, geografische route, enz) worden ook voorgesteld.
UC3: Beleids Cockpit uitvoering	Het flankerend beleid moet kunnen ingevoerd worden in de 'cockpit' zodat elke aanvraag (= registratie) ifv de gevraagde routes, maar ook de type wagen, ed meer de toegestane routes kan beslist en gevisualiseerd worden via een algoritme die een 'nudging' mogelijk maakt om bvb naar een levering te streven die conform het beleid is en/of geoptimaliseerd kan worden.
UC4: Toegang Binnenstad	De binnenstad kan toegankelijk gemaakt worden (via paaltjes of via een ANPR camera) voor degenen die een registratie conform het beleid hebben gedaan van de levering.
UC5: Monitoring Dashboard	De steden krijgen een 'monitoring dashboard' die het volledige vrachtverkeer (registraties, sensoren, camera's data, ANPR, Toegangscontrole,...) grafisch en in cijfers weergeeft om zo een beter beleid te kunnen vormen, evalueren, simuleren en aanpassen.
UC6: Reservatie domeinen	De vervoerder/handelaar/leverancier moet een laad- en losplaats kunnen 'reserveren' , gelinkt met bestaande software die reeds eventueel bestaat, om zeker te zijn dat de levering zo optimaal zou kunnen verlopen. (Betaling ? : misschien ifv EURO normen van de (vracht)wagen)
UC7: Matchmaking	Door alle verzamelde data, , zoals beladingsgraad, afmetingen, drops, enz.,alsook de 'registratie' aanvragen, kan de 'waste' in de transport worden weggewerkt door de 'lege'/'beschikbare' volumes te benutten door andere vervoerders, handelaars en leveranciers.
UC8: Open Data	Alle data die uiteindelijk gecapteerd worden moet kunnen opengesteld worden om zo de ganse quadruple helix de mogelijkheid te bieden om 'Value Added Services' te kunnen bouwen op die data.
UC9 : CRM Database	Alle contact gegevens om de gebruikers van de tool te kunnen contacteren met 'informatie' of 'customized' berichten met alle optin en optouts alsook 'voorkeuren' van informatie.
UC10 : Helpdesk	Een helpdesk (live, FAQ, chatbot,...)

De tweede use case betrof 'beleidscockpit uitvoering en matchmaking'. Deze werden geselecteerd uit de volgende lijst:

Samenvatting	Beschrijving
UC1: Registratie Bedrijf	Aanmaken van een nieuwe registratie als organisatie/onderneming om vanaf nu via login/paswoord alle gegevens niet meer opnieuw te moeten invoeren, alsook de kentekens, vrachtwagens en chauffeurs te kunnen registreren en linken aan mijn organisatie.
UC2: Aanvraag Levering	Een visuele applicatie (='Dashboard') waar de vervoerder een reservatie/registratie, om de binnenstad binnen te rijden, kan aanvragen en ifv het flankerend beleid al dan niet toestemming krijgt om de gevraagde route te kunnen gebruiken. Alternatieve 'routes' (welke wagen, tijdstip, geografische route, enz) worden ook voorgesteld.
UC3: Beleids Cockpit uitvoering	Het flankerend beleid moet kunnen ingevoerd worden in de 'cockpit' zodat elke aanvraag (= registratie) ifv de gevraagde routes, maar ook de type wagen, ed meer de toegestane routes kan beslist en gevisualiseerd worden via een algoritme die een 'nudging' mogelijk maakt om bvb naar een levering te streven die conform het beleid is en/of geoptimaliseerd kan worden.
UC4: Toegang Binnenstad	De binnenstad kan toegankelijk gemaakt worden (via paaltjes of via een ANPR camera) voor degenen die een registratie conform het beleid hebben gedaan van de levering.
UC5: Monitoring Dashboard	De steden krijgen een 'monitoring dashboard' die het volledige vrachtverkeer (registraties, sensoren, camera's data, ANPR, Toegangscontrole,...) grafisch en in cijfers weergeeft om zo een beter beleid te kunnen vormen, evalueren, simuleren en aanpassen.
UC6: Reservatie domeinen	De vervoerder/handelaar/leverancier moet een laad- en losplaats kunnen 'reserveren' , gelinkt met bestaande software die reeds eventueel bestaat, om zeker te zijn dat de levering zo optimaal zou kunnen verlopen. (Betaling ? : misschien ifv EURO normen van de (vracht)wagen)
UC7: Matchmaking	Door alle verzamelde data, , zoals beladingsgraad, afmetingen, drops, enz.,alsook de 'registratie' aanvragen, kan de 'waste' in de transport worden weggewerkt door de 'lege'/'beschikbare' volumes te benutten door andere vervoerders, handelaars en leveranciers.
UC8: Open Data	Alle data die uiteindelijk gecapteerd worden moet kunnen opengesteld worden om zo de ganse quadruple helix de mogelijkheid te bieden om 'Value Added Services' te kunnen bouwen op die data.
UC9 : CRM Database	Alle contact gegevens om de gebruikers van de tool te kunnen contacteren met 'informatie' of 'customized' berichten met alle optin en optouts alsook 'voorkeuren' van informatie.
UC10 : Helpdesk	Een helpdesk (live, FAQ, chatbot,...)

Aanpak

Het verloop van de oefening is als volgt:

1. Deelnemers worden doorverwezen naar een miro bord (de link naar dit bord kan je hier terugvinden), selecteren een blauwe post-it en schrijven databronnen op
2. De facilitator van de werkgroep clustert deze databronnen samen onder één gemeenschappelijke noemer
3. Per databron worden eerst de metadata samen gecapteerd, vervolgens de kenmerken van de data

Use case 1

Om te beginnen werd er bekeken welke databronnen men kon onderscheiden. Deze databronnen werden vervolgens door de facilitator en in onderling overleg geclusterd. Hierbij een overzicht van de vernoemde databronnen:

Cluster	Databronnen	Opmerkingen
Cluster 1	Voertuiggegevens DIV
Cluster 2	OVAM voor afvalstoffen
Cluster 3	Sensoren bij parkeerplaatsen
	IOT-sensoren in de stad (luchtkwaliteit, parkeersensoren,...)
Cluster 4	ANPR data - politie	Vergunningen zitten bij de gemeente maar controle nummerplaat bij politie voor ANPR data
Cluster 5	Inname openbaar domein (databanken zoals Spotbooking)
	GiPOD (IoD)	Wanneer zijn welke delen van de stad niet toegankelijk?
	Parkeer-rechtendatabank	Reservatie van parkeerplaatsen voor verhuis bv
Cluster 6	traffic management systemen van de stad
	Parkeergeleidingssystemen van de stad (bv. Yunex)
Cluster 7	GIS
	Parkeerzones in de stad
Cluster 8	telecombedrijven (proximus bvb)
	floating car data voor druktemeting/routegeleiding
Cluster 9	KBO
Cluster 10	data (identificatie) voor authenticatie organisatie/ondernemig
	Boeking (agenda)
	voorkeurroutes vrachtwagens en bestelwagens
	leverzones en levertijdstippen
	Vergunning (autorisatie)
	ANPR whitelist (vergunningen)
Cluster 11	(voorkeurs)data van handelaren/burgers (manuele ingave?)	Type goederen, voorkeuren, etc
	Levervoorkeuren klanten (groen transport/in hubs/tijdsvensters)
Cluster 12	CRM-databank	Voor registratie van bedrijven

In de volgende oefening werden een aantal vragen gesteld over de metadata:

1. Wat is de naam van de databron
2. Wie is de eigenaar van de data
3. Welke gegevens zijn in de data verwerkt/beschikbaar
4. In welke formaten worden de data opgeslagen en opgehaald
5. Om de hoeveel tijd is er nieuwe data beschikbaar (data frequentie en data recentheid)
6. Wat is de dekkingsgraad van de data Hoe wordt de data opgehaald (bv API – push/pull, webhook,.

De deelnemers konden vervolgens alle databronnen, (blauwe post-its) die tijdens de vorige oefening gedefinieerd werden, in het Miro bord plakken om de vragen te beantwoorden.

Dit leverde de onderstaande tabel op:

Metadata

Cluster 1

Cluster 2

Cluster 3

Cluster 4

Cluster 5

Cluster 6

Cluster 7

Cluster 8

Cluster 9

Cluster 10

Cluster 11

Cluster 12

Naam van de databron

Voertuig-gegevens DIV

Voertuig gegevens OBU

Sensordata

Data transporteurs

GIS/ parkeerzones

KBO

Levervoorkeuren handelaars burgers

Inname openbaar domein

vergunningen

Voorkeursroutes

Floating car

Eigenaar van de data

FOD Mobiliteit

Gewesten/ Viapass

Stad of gemeente zelf

transporteurs, leveranciers, klanten (mix)

Stad of gemeente zelf

FOD Economie

Handels(wijk)verenigingen

Stad of gemeente zelf

Stad of gemeente zelf

Stad of gemeente zelf (IoD, zwaar vrachtvervoer)

Dataprovider of dataset aangekocht door gemeente

Politie

Stad of gemeente (via enquêtes of stadsbreed CRM) of via burgerprofiel

Transporteurs - route optimalisatiesystemen

TomTom, Waze, Google

Welke gegevens zijn allemaal in de data verwerkt/ beschikbaar?

nummerplaat gewichten euronorm …

Eigenaar voertuig nummerplaat Euronorm voertuig Totaal toegelaten gewicht voertuig

Type sensor, actuele status, context van de sensor, data observations

bedrijfsafhankelijk, maar: leveradressen, type goederen, e-cmr's, laadlijsten, chauffeur, type voertuig, transportplanning,…

Ondernemingsnummer Adres Naam …

verzendings- en leveringsplan van laad & los plaatsen. Of hoe de inventaris zal worden getransporteerd, welke en hoeveel transportmiddelen men wenst te gebruiken, welke route verplicht te nemen, …

adres, aantal IoD's, reden inname,

Lijst van categorieën die vergunning mogen aanvragen (recht op toegang = juridisch kader/reglement)

type zone (30, 50, 70), doorrij hoogte van trajecten, obstakels, LEZ, Schoolomgevingen

Gemiddelde doorreis tijden van bepaalde tracé's, actuele congestie op verkeersassen

Nummerplaat Tijdstip registratie zone

Zie ook Telraam (type voertuig dat voorbij rijdt)

geldigheidsduur (specifieke datum of voor 1 jaar of meer), aantal vergunningen per bedrijf

Maatstaven voor optimalisatie zoals volledige en tijdige leveringen, transport afstanden en tijden, aantal zones te doorkruisen, …

parkeerdata: tijdstip IN/OUT (+ overstay), geolocatie (bij sensoren met SIM-kaart)

nummerplaat

Sensor & IoT inzichten, historische financiële, operationele, ... data inzichten, ...

Voor welke zone

In welk formaten worden de data opgeslagen en opgehaald?

JSON

bedrijfsafhankelijk: CSV, excel, op papier (cmr),…

geopackage

pdf en jpg

Excel

geoJSON, polygon

Om de hoeveel tijd is er nieuwe data beschikbaar? (data frequentie en data recentheid)

Bij inschrijving van het voertuig of wissel nummerplaat

Bij registratie van nieuwe voertuigen bij tolinner (bv. Satellic)

Real time

constante veranderingen, maar belangrijkste is op het punt dat de planning gemaakt wordt (dagelijks, mogelijks méér dan eens)

Real time

Stad of gemeente is verantwoordelijk om gegevens op te laden in IoD - GiPOD

Realtime

gegevens worden ingeput bij registratie voertuig voor kmheffing bij een serviceprovider

historische data

Wat is de dekkingsgraad van de data?

alle BE voertuigen (quid buitenlandse voertuigen?)

alle voertuigen onderhevig aan de kmheffing > 3,5 t zowel Belgische als buitenlandse

alle info van het bedrijf

Alle ondernemingen in BE

Op stedelijk niveau

Bij Waze kunnen specifieke area's geselecteerd worden

Hoe wordt de data opgehaald? (bv API - push/pull, webhook, ...)

Streaming protocol

intern gebruik nu. API mogelijk (must have voor grote bedrijven), maar ook manuele ingave nodig voor kleine bedrijven

Webhook?

Wellicht API based - pull

Kenmerken van de data

Cluster 1

Cluster 2

Cluster 3

Cluster 4

Cluster 5

Cluster 6

Cluster 7

Cluster 8

Cluster 9

Cluster 10

Cluster 11

Cluster 12

Is GDPR van toepassing (zijn er persoonlijke gegevens aanwezig in de data) en waarom?

De link voertuig-eigenaar is beschermd door GDPR. Mogelijk is de bruiikbare data erg beperkt

Afhankelijk van type sensor (Camera, geluid, ANPR, ... zijn GDPR gevoelig)

ja: adressen en namen van klanten, chauffeur

Is de data betrouwbaar? (bv. zijn de sensoren betrouwbaar bij regenweer)?

Afhankelijk van type sensor

ja, als in: dit is de data die het transportbedrijf aangeeft voor zijn ladingen. Intern kan een planner natuurlijk 'sjoemelen'

In welke mate is de data vindbaar? Fair principe 1: Goed beschreven en geïndexeerd en metadata kunnen doorzocht worden

afhankelijk van bedrijf tot bedrijf, welk programma ze hebben

In welke mate is de data toegankelijk? Fair principe 2: Het is duidelijk of en hoe je toegang kunt krijgen tot de (meta)data en op te halen via standaardprotocollen

niet echt toegankelijk: bedrijven willen niet zomaar hun data afgeven. Daarnaast ook duur om dit te regelen (API inbouwen, extra tijd voor planner in registratie,...)

In welke mate is de data interoperabel? Fair principe 3: Metadata zijn zo beschreven dat machines ze kunnen interpreteren en het is duidelijk hoe die (meta)data zich tot andere (meta)data verhouden

bedrijfsafhankelijk

In welke mate is de data beschikbaar voor (her)gebruik? Het is duidelijk hoe data gebruikt en hergebruikt mogen worden en ze zijn rijkelijk voorzien van kenmerken

zeer onduidelijk: geen toestemming van bedrijf, in conflict met GDPR (?), klantgegevens zijn ook eigendom van de klant (en mogen niet zomaar gedeeld worden),…

Use case 2

Voor de tweede use case ging men op dezelfde manier te werk als voor de eerste: databronnen werden geïdentificeerd, door de facilitator geclusterd en vervolgens werden de vragen met betrekking tot de metadata en de kenmerken van de data beantwoord.

Dit leverde de volgende twee tabellen op:

Cluster	Databronnen	Opmerkingen
Cluster 1	Voertuig specificaties i.f.v. vrachten
	Vrachtgoed + verpakking
	Radioactiviteits detectie (ook bij vorige use case)	RA afval ziekenhuizen bv
	beladingsgraad bij vertrek (of vrije ruimte)
Cluster 2	(Simulatie)modellen voor bv. emissies/type voertuig
Cluster 3	Voorkeurs routes
	Bestemming (leverpunt)
	Transport schedules / timeframes
Cluster 4	Transportvergunning	Eigen goederen vervoeren of derden / Europese regelgeving
	Vergunningen: juridisch kader (reglement)	vanuit LB
	Tijdsvensters voor leveringen opgelegd door de stad
	Vergunningen: zones met restricties
Cluster 5	Evenementenkalender (IoD)
Cluster 6	Reistijd
	Transport kosten
	Transport berekeningen op real-time transport data
Cluster 7	Dataset business rules / beslissingsboom "Slimme Stadsdistributie" (te ontwikkelen)
	CRM Slimme Stadsdistributie: wie krijgt beloning?
Cluster 8	Scholen: schooluren
	GIS: schoolstraten
Cluster 9	Outbound transport naar klant
	Externe orders en zendingen
	Inbound transport naar (tijdelijke)  opslagplaats
Cluster 10	Zelfde databronnen als use case 1?
	voorkeuren handelaars/burgers

Metadata	Cluster 1	Cluster 2	Cluster 3	Cluster 4	Cluster 5	Cluster 6	Cluster 7
Naam van de databron	Voertuigen en ladingen	Leveringsvoorwaarden	Evenenemten IOD	CRM/ beslissingsboom/ algorithme	Simulatie data	Voorkeursroute/ levering	Real time data leveringen
Eigenaar van de data	Transport firmas		Stad of gemeente zelf	Stad of gemeente zelf	open data?	Handelsverenigingen	Stad of gemeente zelf
					Stad of gemeente zelf	LSP's
Welke gegevens zijn allemaal in de data verwerkt/ beschikbaar?	Ladingskarakteristieken: aard en gewicht lading, volume vrachtgoed	Weersverwachtingen? (Sneeuw)	duur (start en einde)	zones/tijdstippen/voertuigen met restricties (tijdelijk of permanent)	emissie per km per voertuigtype	SLA	Ophalen van (externe) transport data zoals bestellingen uit (externe) CRM systemen, zendingen, routes, locaties, picked en picking lijsten, afspraken, soort laad werk, ... uit (externe) transport systemen, diverse inzichten uit BI en AI systemen, enz.
	Voertuig karakteristieken: voertuigtype, euronorm, laadvermogen		Locatie: Adres? Straatsegment? Parkeerplaats?	gegevens scholen	typische beleveringsprofielen per soort handelszaak	Vervoerder afspraken
			Reden inname	vracht(goed) met restricties		Klanten afspraken
In welk formaten worden de data opgeslagen en opgehaald?	json
Om de hoeveel tijd is er nieuwe data beschikbaar? (data frequentie en data recentheid)	Bij wijzigingen van voertuigen / verschillende types ladingen	Wat de transportvergunningen betreft, elke dag	Stad of gemeente is verantwoordelijk om gegevens op te laden in IoD - GiPOD				Realtime
		(near) Real-time	(near) Real-time
Wat is de dekkingsgraad van de data?		België
Hoe wordt de data opgehaald? (bv API - push/pull, webhook, ...)							Streaming protocol
Kenmerken van de data	Cluster 1	Cluster 2	Cluster 3	Cluster 4	Cluster 5	Cluster 6	Cluster 7
Is GDPR van toepassing (zijn er persoonlijke gegevens aanwezig in de data) en waarom?
Is de data betrouwbaar? (bv. zijn de sensoren betrouwbaar bij regenweer)?
In welke mate is de data vindbaar? Fair principe 1: Goed beschreven en geïndexeerd en metadata kunnen doorzocht worden
In welke mate is de data toegankelijk? Fair principe 2: Het is duidelijk of en hoe je toegang kunt krijgen tot de (meta)data en op te halen via standaardprotocollen
In welke mate is de data interoperabel? Fair principe 3: Metadata zijn zo beschreven dat machines ze kunnen interpreteren en het is duidelijk hoe die (meta)data zich tot andere (meta)data verhouden
In welke mate is de data beschikbaar voor (her)gebruik? Het is duidelijk hoe data gebruikt en hergebruikt mogen worden en ze zijn rijkelijk voorzien van kenmerken

Vraag & antwoord en volgende stappen

Vragen

De opname van deze sessie is te bekijken via de onderstaande link.

Volgende werkgroepen

Indien u graag zou willen deelnemen aan één van de aankomende werkgroepen, kan u hieronder een overzicht van de workshops terugvinden en u ook zo inschrijven.

De datum van de tweede thematische werkgroep zal binnenkort gecommuniceerd worden en vindt plaats via Microsoft Teams.

Inschrijvingslink volgt.

Werkgroep	Type werkgroep	Datum	Tijd	Locatie
Business werkgroep	Business werkgroep	2023-01-11	13u30-16u30	Digitaal
Thematische werkgroep 1	Data en informatie werkgroep	2023-02-28	09u00-12u00	Digitaal
Thematische werkgroep 2	Werkgroep	2024-10-21	9u30-12u	Teams