VlocaSessie/70

Data en informatie werkgroep: Mobiliteitsbudget voor burgers

Context

Initiatief

Om een omslag te maken naar duurzame personenmobiliteit in Vlaanderen moeten de duurzame mobiliteitsvormen worden gestimuleerd en drempels worden weggenomen. De alternatieven voor een traditionele diesel- of benzinewagen die geparkeerd staat in je straat voor de deur zijn zeer divers: trein, bus, deelfiets en step, deelwagen, parkeergarages en het publiek kunnen laden van een elektrische wagen zijn in onze steden steeds meer beschikbaar. Met de uitrol van mobipunten versterkt ook de Vlaamse Overheid dit aanbod. Als je volwaardig van de veelheid aan mobiliteit in je stad of gemeente wil kunnen genieten dan zou je al die diensten makkelijk en flexibel moeten kunnen consumeren. Elk van die mobiliteitsaanbieders heeft nu een eigen app met telkens een aparte account en daaraan verbonden ‘rekening’, waarborgen en gebruiksvoorwaarden, en dat is niet handig.

In een B2B setting werd er de afgelopen jaren werk gemaakt van de opzet van MaaS of MoDi: Mobiliteit als een Dienst. Eén app of kaart met soms een abonnementsformule waarmee je alle mobiliteitsdiensten kan consumeren waar en wanneer het je past. Ook zijn er enkele grootbanken die een dergelijk aanbod hebben opgenomen in hun app.

Met het Mobiliteitskrediet voor burgers willen we hen via een MaaS aanbod toegang geven tot een mobiliteitsbudget. We organiseren het mobiliteitsbudget zo dat elke stad of gemeente haar beleid gericht kan vertalen in voordelen voor specifieke modi op specifieke locaties. Burgers die in het centrum wonen kunnen daarbij andere voordelen genieten dan deze die buiten het centrum wonen omdat hun noden anders zijn en het beleid in het centrum (bv. voor parkeren) anders is. Met extra ‘nudging’ technologie geven we zo op een zeer efficiënte manier een push aan de alternatieven.

Door slim gebruik te maken van de gebruiksdata kunnen we de publieke middelen inzetten waar ze het meest renderen. Bovendien waken we als stad erover dat iedereen mee is: inclusie is een essentieel element van het Mobiliteitskrediet van de burger, ook als die geen smartphone heeft of om welke reden dan ook kwetsbaar is in het dagelijkse leven.

Economie is mobiliteit. Zonder dat wij ons als persoon kunnen verplaatsen kan een gezonde economie niet draaien. Burgers verplaatsen zich om te gaan werken, winkelen ontspannen en om elkaar op te zoeken. Met het mobiliteitsbudget voor de burger geven we dan ook iederéén de kans om zijn of haar verplaatsingen naar werk, school, winkel of voor vrije tijd duurzaam te maken. Minder wagens op de weg betekent ook minder congestie, en dat is op zijn beurt rechtsreeks een economische winst voor wie noodzakelijk wél met de wagen, bestelwagen of vrachtwagen de weg op moet.

De scope van het project is het inhoudelijk testen van een mobiliteitsbudget voor burgers. Het mobiliteitsbudget is een budget dat door de lokale overheid aangeboden wordt aan burgers ter besteding aan mobiliteit in de brede zin van het woord. Cfr. federaal mobiliteitsbudget.

Waarom?

• Alternatieven bieden voor straatparkeren
• Het sturen van mobiliteitsgedrag van burgers
• Het verder verduurzamen van personenmobiliteit
• Bijdragen tot leefbare stad
• Bruikbare data die inzichten verwerft en ondersteuning geeft aan beleidsbeslissingen
• Bestuursakkoord Stad Hasselt

Hoe?

• Via een bestaand geoptimaliseerd (MaaS) platform
• Testen gedurende 6 maanden
• Min. 100 testpersonen per stad

Implementatie:

• Maasplatform: Het project maakt gebruik van het bestaande mobiliteitsplatform Olympus Mobility om kosten en tijd te besparen.
• Testperiode: Gedurende zes maanden wordt het mobiliteitsbudget getest onder burgers in Hasselt en Leuven. De testperiode loopt tot 1 december 2024.

Bevindingen tot nu toe:

• Gebruik van Budget: Het budget wordt voornamelijk besteed aan treindiensten (NMBS), busdiensten (De Lijn), en deels aan deelwagens.
• Gebruikers: Testers omvatten een diverse groep van bewoners, inclusief studenten en mensen met lagere inkomens, om de impact op verschillende demografische groepen te evalueren.
• Budgettoewijzing: Er zijn verschillende budgetgroepen die een maandelijks budget ontvangen, variërend van niet-overdraagbaar tot spaarsystemen. Het gemiddelde budget per persoon bedraagt ongeveer 200 euro over de testperiode.

Toekomstplannen:

• Analyse en Rapportage: Resultaten en data zullen in de zomer worden geanalyseerd om een business case te ontwikkelen.
• Uitbreiding en Finetuning: Evaluatie van het potentieel om dit mobiliteitsbudget breder uit te rollen en eventueel te combineren met andere budgetten of incentiveringsacties van handelaren.

Financiële Aspecten:

• Kosten vs. Baten: Het project moet aantonen dat de voordelen voor de stad of gemeente de kosten rechtvaardigen. Er wordt gekeken naar een combinatie van lokale en federale budgetten en mogelijke bijdragen van externe partijen.

VLOCA

VLOCA, de Vlaamse Open City Architectuur, is een initiatief van het Agentschap Binnenlands Bestuur van de Vlaamse Overheid. De hulp van VLOCA aan lokale besturen start bij het scherpstellen van duidelijke, verstaanbare use cases en loopt door tot de aanbestedingsfase van het project. VLOCA vormt op deze manier een duidelijke brug tussen de beleidsdoelstellingen van het lokale bestuur en de technische laag waarin de oplossingen beschreven en geïmplementeerd worden. We stellen de juiste vragen en verzamelen de noden en behoeften van alle stakeholders (lokale besturen, kenniscentra, bedrijven en burgerorganisaties). Door een gestructureerde aanpak en verwerking van deze informatie wordt de ontwikkeling van herbruikbare bouwblokken, standaarden en normen gestimuleerd die van Vlaanderen één grote interoperabele slimme regio kunnen maken. De opgedane kennis en ervaring wordt ontsloten via een kennishub waarop onder andere draaiboeken, architectuur componenten en modellen ter beschikking gesteld worden voor alle andere lokale besturen en stakeholders.

VLOCA model

ID	Beschrijving
UC1	Overkoepelende platform die toegang heeft aan alle participerende mobiliteitsaanbieders, opdat een intermodaal transport traject mogelijk maakt
UC2	Een budget beheer platform die alle 'transacties' bijhoudt en toelaat
UC3	Een owner platform die de 'eigenaars' van dit overkoepelende platform alle rechten en plichten beheert
UC4	Een donor platform die de 'donors' toelaat om budget te geven, storten en evt recupereren
UC5	Een gebruikers platform die de 'gebruikers' toelaat om tickets te bestellen, betalen en beheren
UC6	Een platform die de overheid een overzicht geeft van alle transacties in dit ecosysteem
UC7	Participerende spelers 'transport' : Alle 'variabele' transport leveranciers die hun aanbod op het platform willen aanbieden
UC8	Participerende spelers 'mobiliteit' : Alle andere mobiliteits leveranciers (bvb fietsenwinkels, ed) die hun aanbod op het platform willen aanbieden
UC9	Variabele subsidies naar openbaar vervoer ipv 'vaste' bedragen
UC10	Incentiveringsplatform waarbij goed gedrag gecapteerd en beloond wordt door een 'donor' op de 'mobiliteitsbudget'

Focus vandaag: UC 4, 6 en 9.

Brainstormsessie

Doel

Het doel van de brainstormsessie is het volgende:

• Identificatie van de meerwaardecreatie
• Inzicht in wat je nodig hebt om de meerwaardecreaties te realiseren
• Platform vereisten lokale besturen
• Opsommen van valkuilen en potentiële principes waaraan de oplossing moet voldoen
• Verduurzamen van de oplossing

Oefening 1+2

Identificatie meerwaardecreatie	Beleidsdoelstellingen	Acties
Meer veiligheid in het stadsverkeer	Het gebruik van de auto verminderen	Koppeling met Hoppin App
Een platform voor zowel deelfiets, openbaar vervoer als- deelauto	aanpak vervoersarmoede	gebruik van de bestaande deelsystemen stimuleren
Aanpak van vervoersarmoede	Mindermobielenbeleid integreren in verkeersstromen
gebruiker meer vrijheid geven (subsidies door de gebruiker zelf te laten beslissen hoe dat hij het gaat gebruiken)	deelmobiliteit stimuleren = minder autobezit en minder parkeerdruk
Parkeerplaatsen kosten geld, zowel naar aanleg of onderhoud toe. Dit geld kan als mobiliteitsbudget worden ingezet.	verkeersveiligheid en mobiliteit voor iedereen  --> verkeersarmoede beperken
	Klimaatdoelstellingen naar infiltratie (water door ontharden) toe	Ontharden van parkeerplaatsen
Parkeerdruk verlagen in de centra door mobiliteitsbudget tegenover autobezit te plaatsen	Verbetering van de luchtkwaliteit
Bestaande budgetten/subsidie systemen gerichter en efficienter besteden	Verduurzaming van mobiliteit: Vermindering van CO2-uitstoot Vermindering van verkeersopstoppingen en een vlottere doorstroming van het verkeer en dus ook OV.
Financiering vervoer op maat voor specifieke doelgroepen
transparantere subsidiestromen
Aantal geparkeerde auto's verminderen en zo leefbaarheid verbeteren	Economische voordelen: Lagere infrastructuurkosten: Minder auto's op de weg betekent minder slijtage aan wegen en dus lagere onderhoudskosten. Minder investering in parkeerplaatsen.	Drempels voor gebruik deelwagens verlagen door toekennen (eenmalig) budget
	Gezondheidsvoordelen: Stimuleren van lichaamsbeweging: Door fietsen en wandelen te promoten. Verminderen van geluidsoverlast
Sturen van gedrag ifv verplaatsingen	Aanbod deelauto's en deelfietsen uitbreiden
Perceptie belonen tov bestraffen ter verbetering van het citizen wellbeing	duurzamere mobiliteit, verlaging CO2 uitstoot
verkeersdrukte en parkeerdrukte verminderen	Sociale inclusie: Toegankelijkheid van mobiliteit voor iedereen: Een mobiliteitsbudget kan ervoor zorgen dat mensen met een lager inkomen ook toegang hebben tot verschillende vormen van vervoer, wat bijdraagt aan sociale gelijkheid.
openbaar domein kan anders ingericht worden bv ontharding (groen = gras & parken-blauw = water) => ipv de vrijgekomen parkeerplaatsen
De wagen zal een onmisbare modus blijven in het mobiliteitslandschap. Omarm de autogebruiker door kwalitatieve alternatieven aan te bieden in de vorm van OV en deelsystemen. Maar ook door in te zetten op het vergroenen van een deel van de wagenverplaatsing. M.a.w. kwalitatieve P&R op mobiliteitshubs waar er makkelijk overgestapt kan worden op OV of deelsysteem en vervolgens de belangrijkste plaatsen in de stad worden bereikt	vergroening van het patrimonium	parkeerplaatsen reduceren in functie van toenemend percentage deelmobiliteit
Leefbaarheid verbeteren
CO2 reductie
Dit is voor OV en deelsystemen, dus gaan we de modal split bevorderen, mensen aanmoedigen om OV en deelsystemen te gebruiken	gebruik OV en deelsystemen bevorderen	app bekendmaken (vooral ook bij doelpublieken zoals jongeren, kansarmen, ouderen,…
	beter klimaat	app ontwikkelen & incentives bedenken en toekennen in de app
	minder uitstoot van fossiele brandstoffen	gemeente voorziet budget
reduceren cost of ownership eigen wagen : alternatief tonen om te vermijden bvb om een tweede wagen te verschaffen
Modal split verwezenlijken door gebruik duurzame vervoersmiddelen te promoten, mensen sturen naar openbaar vervoer en deelwagens
Bezoekers sturen naar de gewenste parking en deze belonen (aan de rand van de stad bvb P&R belonen)
ESG beleid corporates (maatschappelijk ondernemersschap 2025 => certificatie) => donors = marketing = win win win
Betere toegang tot mobiliteit kan kansen creeren voor specifieke doelgroepen
budget voor de juiste doelgroep ipv huidig derdebetalersysteem van de lijn (puur leeftijdscategorie, minder op inkomens, alleenstaanden bvb is daar geen onderscheid in)
Inclusief - budget doneren aan anderen mogelijks vervaldatum ipv niet gebruikt = niet gekregen
Transparantie : communicatie naar de burger wat er met de budgetten gebeurd is (naar goede doelen bvb)
bewonersparkeren digitaliseren (bvb bezoekers tickets) en maatschappelijk laten impacteren
Meer openbare ruimte beschikbaar
Minder verplaatsingen verhoogt de verkeersveiligheid en -leefbaarheid
personen in vervoersarmoede beter begeleiden

Oefening 3

Platform vereisten	Toelichting
eenvoudig in gebruik
doelgroepeen bepalen en daar budgetten aan koppelen - ook de modaliteiten en vervaldatum
intuïtief
data verzameling/analyse per gemeente	gebruik/saldos per doelgroep? Bijsturen ifv gebruiksdata op betrekking van modaliteiten bvb
meerdere gebruikers mogelijk per gemeente	mobiliteit, financiën, sociale dienst, ...
Intuïtief, duidelijke landingspagina
data kunnen exporteren / importeren (toevoeging lijsten ipv handmatig & documenten centraliseren zoals sharepoint, ...)
vlot en gemakkelijk in te loggen
Inzicht hoe het budget gebruikt wordt
rapporten trekken uit het systeem per vervoersmiddel of per gebruiker
eenvoudig gebruik	wat met digibeten? (=burgers)
	foolproof (=burgers)
gebruik monitoren	als gemeente zelf voorwaarden bepalen
	koppeling met boekhouding? (Bestelnummer met factuur)
Financieel beheer ifv diensten intern & donoren	ambtenaar moet zich kunnen inloggen in naam van burger
E-inclusie - Andere Tools dan een app? (=burgers)
Feedback/ terugkoppeling van de burgers
Compatibel met reeds bestaande software (vb boekhoudprogramma stad), om dubbel werk te vermijden
regio-overschrijdend (staan we dat toe ? hoe gaan we daarmee om ?)
analyse gebruik ifv bv campagnes sturen van gedrag nr bv bepaalde parkings	opzetten van tijdelijke campagnes
één systeem voor alle vervoersmodi. geen App voor dit dan een app voor dat etc. integrale koppeling van de verschillende systemen (=Burgers)
Vlotte uitbetaling van de partners
rollenbeheer (wie mag wat doen op het platform)
opvolgen hoeveel van het totaalbudget er al gebruikt is
redelijke kostprijs, ook voor kleinere gemeente
1 app voor alle OV en deelsystemen, dus medewerking van aanbieders	dit systeem combineren met platform ihkv basisbereikbaarheid => er zou een platform in ontwikkeling zijn vanuit Vlaanderen om één ticket systeem => ook een lokale initiatief van bvb gratis bussen vanaf 22h
	je moet bv kunnen bepalen dat een rit met de nachtbus geregistreerd geraakt maar niet aan de gebruiker aangerekend wordt

Oefening 4

Valkuilen	Principes
gebrek aan personeel om het platform op te volgen
Zoveelste platform voor mobiliteitsambtenaar?
Huidige budgettaire beperkingen (als donor alsook personeel) bij lokale overheden
lokaal bestuur bepaalt enkel budget en doelgroep. Burger beheert zelf zijn budget. Zo weinig mogelijk zorg /werk voor overheid.
Privacy en GDPR
Inclusiviteit
privacy burgers, wie kan aan welke data? Zeker bij meerdere gebruikers per stad/gemeente
bvb er zijn maar 2 deelauto's aanwezig => niet beschikbaar => slechte ervaring !
in geval van piek kort na uitrol: kan het aanbod de vraag invullen?
gekoppeld aan een duidelijke doel
waarde incentivering/budget ifv gebruik/gedragsverandering
frequentie looptijd (=het wordt een gewoonte en de frequentie gaat dan dalen) => blijven stimuleren (cfr. RFM modellen in de marketing)
GDPR
voordelen voor iedereen of enkel doelgroepen? Wie? Schatten we dat juist in? - vooral in het begin
Incentives - wat en hoe? kunnen we dat inschatten? bereiken we het gewenste resultaat? - 'misbruik' vermijden	Cfr. Parkeerplatform in Antwerpen => dus een cambio krijgt maar een licentie in mijn regio indien ze meedoen met mobiliteitsbudget bvb

Oefening 5

Verduurzamen

aanbod ondersteuning /vorming (=assistentie krijgen, trainingen van het platform)

Aanbieders deelwagens/deelfietsen/deel-... kunnen mogelijks meefinancieren (in ruil voor zichtbaarheid?)

Duurzame gebruikers ook belonen met punten die kunnen worden ingeruild bi voor duurzame mobiliteit bij bv. Decathlon aankoop fiets. Een bedrijf zoals Decathlon kan dan mee financieren.

Samenwerking / integratie met bestaande ontwikkelingen (= bvb hoppin app)

Rekeningrijden voor de wagen introduceren (=wagengebruik minderen). De opbrengsten hiervan gebruiken om te investeren in duurzame en sociale mobiliteit (=duurzame mobiliteit verhogen)

hogere overheid moet zorgen voor platform/app - lokaal bestuur bepaalt welk budget ze voorzien naar burgers toe en waarvoor dat moet dienen

OV (NMBS, De Lijn, etc) en aanbieders deelsystemen moeten meewerken <- essentieel voor gebruik

Organisaties betrekken zoals '30 dagen minder wagen' of 'strapdag' voor scholen

per x-aantal gereden, duuurzame km's plant het lokaal bestuur een boom

samenwerking met bestaande platformen die reeds verschillende modaliteiten integreren

Volgende stappen

Wat na deze werkgroep?

1. Verwerking van de input van de brainstorm oefening.
2. Verder onderzoek en voorbereiding van de volgende thematische werkgroep.
3. Publicatie op de Kennishub

Feedback kan bezorgd worden aan laurien.renders@vlaanderen.be

Andere werkgroepen

Werkgroep	Type werkgroep	Datum	Tijd	Locatie
Thematische werkgroep 1	Data en informatie werkgroep	2024-06-11	13u-16u	Teams
Thematische werkgroep 2	Functionele werkgroep	2024-07-02	13u-16u	Teams
Thematische werkgroep 3	Technologie werkgroep	2024-07-09	13u-16u	Teams