Data en informatie werkgroep: VlocaTraject/Slim Ruimtelijk Plannen
Tijdens de eerste thematische werkgroep worden de data en informatienoden van de reeds geïdentificeerde use cases in kaart gebracht. De Werkgroep Data en Informatie staat open voor deelname door de gehele quadruple helix. Vaste deelnemers zijn de leden van het VLOCA-trajectconsortium en stakeholders, die samen de data- en informatienoden in kaart brengen.
De verzamelde inzichten worden vervolgens verwerkt om de data- en informatiearchitectuur verder aan te vullen.
De Data en informatie werkgroep vond plaats op 14 november 2023.
Deelnemers
| Organisatie | Deelnemer |
| Agentschap Binnenlands Bestuur (VLOCA) | Laurien Renders |
| Alain Glickman | |
| Intercommunale Leiedal | Lucas Verbanck |
| David Lingier | |
| Inge Wydhooge | |
| Thomas Goemaere | |
| Stad Gent | Jan Godderis |
| Dieter Nieuwborg | |
| District09 | Ann Bernaert |
| Departement Omgeving VPO | Wouter Brems |
| Stijn Vanderheiden | |
| Hans van den Berg | |
| Project SHIFT | Filip Hellyn |
| Provincie West-Vlaanderen | Wim Beerten |
| Digitaal Vlaanderen | Martine Delannoy |
| Geo-IT | Wouter De Wilde |
| Avineon | Rob |
| GIM | An Heirman |
| ESRI Belux | Frank Desmet |
| VITO | Karolien Vermeiren |
Context
Initiatief
De uitdaging waar we voor staan, is de aanzienlijke druk op de bebouwde en open ruimte in Vlaanderen. Het vraagt om een slimme benadering van de nog beschikbare ruimte. We streven ernaar om data te integreren in ons beleid en onze dienstverlening, met als uiteindelijk doel het creëren van leefbare buurten en bruisende centra.
De vraag is: hoe bereiken we dit? Het antwoord ligt in het verkrijgen van inzicht in wanneer een buurt behoefte heeft aan zaken zoals bijvoorbeeld extra voorzieningen, groenvoorzieningen en handelsmogelijkheden. Dit inzicht stelt ons in staat om bij bouwprojecten op een slimme manier te beslissen waarop we moeten inzetten.
In dit streven zijn we op zoek naar een aantal essentiële elementen:
1. Een permanente monitoring van de kenmerken van een buurt, zodat we op de hoogte blijven van de veranderende behoeften en trends.
2. Het vermogen om de impact van specifieke bouwprojecten op deze kenmerken te beoordelen. We willen begrijpen hoe nieuwe ontwikkelingen de leefbaarheid van een buurt beïnvloeden.
3. Het ontwikkelen van visuele tools die deze informatie kunnen presenteren op een manier die relevant en begrijpelijk is voor verschillende belanghebbenden, waaronder burgers en medewerkers die vergunningen verlenen.
VLOCA
VLOCA, de Vlaamse Open City Architectuur, is een initiatief van het Agentschap Binnenlands Bestuur van de Vlaamse Overheid. De hulp van VLOCA aan lokale besturen start bij het scherpstellen van duidelijke, verstaanbare use cases en loopt door tot de aanbestedingsfase van het project. VLOCA vormt op deze manier een duidelijke brug tussen de beleidsdoelstellingen van het lokale bestuur en de technische laag waarin de oplossingen beschreven en geïmplementeerd worden. We stellen de juiste vragen en verzamelen de noden en behoeften van alle stakeholders (lokale besturen, kenniscentra, bedrijven en burgerorganisaties). Door een gestructureerde aanpak en verwerking van deze informatie wordt de ontwikkeling van herbruikbare bouwblokken, standaarden en normen gestimuleerd die van Vlaanderen één grote interoperabele slimme regio kunnen maken. De opgedane kennis en ervaring wordt ontsloten via een kennishub waarop onder andere draaiboeken, architectuur componenten en modellen ter beschikking gesteld worden voor alle andere lokale besturen en stakeholders.
Samenvatting vorige werkgroep
Het verslag van de business werkgroep kan je hier terugvinden.
Doel huidige werkgroep
- Introductie geven over het project
- Toelichting geven over VLOCA
- Brainstormen over data-en informatiebronnen
Brainstormsessie
Aanpak
De focus van de oefeningen van vandaag ligt op de voorzieningen.
Men kan een bepaalde wijk analyseren op 2 manieren:
- Een gebied analyse “In deze buurt zijn er 1200 gezinnen met 3 parken, 2 scholen en een ziekenhuis en bebouwingsgraad van 0.3” Meestal in termen van Indexen of Graden, zoals : •Aantallen •Bebouwingsgraad, verhardingsgraad, bewoningsdichtheid… •VT-index…
- Een netwerk analyse “Het nieuwe Woonblok A37 is 250 meter van een park" Meestal in termen van Afstand en tijd, zoals : •In m/km in vogelvlucht of via de straten per fiets/te voet/wagen/… •In minuten per fiets/te voet/openbaar vervoer/wagen…
Een van de elementen waar we naar op zoek gaan zijn de "attributen":
In de context van business architectuur verwijzen attributen naar kenmerken of eigenschappen van entiteiten binnen een organisatie die belangrijk zijn voor het begrijpen, ontwerpen en beheren van de bedrijfsprocessen. Een entiteit kan van alles zijn, zoals een product, dienst, bedrijfsproces, actor (bijvoorbeeld een medewerker of klant), of een ander element dat relevant is voor de bedrijfsvoering.
Voorbeelden:
•Resolutie: Hoe fijn de details zijn in de weergave van de geografische gegevens.
•Actualiteit: Hoe recent en up-to-date de geografische informatie is.
Oefeningen
Oefening 1
Waar denk je dat het meeste potentieel zit op vlak van digitalisering bij ruimtelijke planning? Formuleer de uitdagingen waar je momenteel mee geconfronteerd wordt. De focus ligt hierbij op de voorzieningen.
Oefening 2
Formuleer de bijhorende attributen bij de geïdentificeerde problemen.
Oefening 3
Databronnen identificeren: we gaan na welke databronnen kunnen gebruikt worden (ifv elke attribuut) om per entiteit de GPS waarden, afstanden, attributen te kunnen opvullen (ook bvb gebruik makend van pragmatisch berekeningen zoals intra- of extrapollaties). Geef aan welke valkuilen er kunnen zijn bij het gebruik van deze databronnen.
Outcome
| Uitdagingen | Attributen | Databronnen | Valkuilen |
| Voorbeeld: Iedere bewoner heeft een park binnen 150 meter van woning | Wat zijn de coördinaten van het park/woonblok Kenmerken van het park (opp, capaciteit,..) 150m = te voet/fiets/auto? |
Gemeentelijke bronnen Info bewoner Databank parken Open street maps |
databank parken stopt aan de grens |
| iedere buurt heeft nood aan Xm² schaduwrijk groen (tegen hittestress) | 3 bomen = puntlocaties, 30 = kruin - oppervlakte 300 = afstand |
landgebruikskaart VITO | wat is luwteoase? hoe selecteren vanuit andere datasets? |
| een buurt bevat voldoende groen en schaduw of zicht op groen (3 30 300 regel) | voor goeie analyse van schaduw heb je 3D nodig - kan minimaal de kruinen zijn | groenkaart vlaanderen, OSM = landuse park | veranderende standaarden |
| een bewoner moet toegang hebben tot een park (recreatief), zichtbaar groen, natuurgebied, bos | Locatie toegang park | studie dOMG - zicht op groen (nog lopende) - output = dataset | Laatste lidar coverage VL verouderd |
| iedere bewoner heeft een 'luwteoase' binnen X meter van de woning | copernicus EU | ||
| luwteoase inclusief minimale licht, geluid, geurhinder | Belmap (3D DT Benelux- GIM) | ||
| LiDAR vlaanderen (2013-2015) -> Aan vernieuwing toe (alternatief stereobeelden) | |||
| parken in Vlaanderen 2022 (Dugernier et al) Dep Omgeving obv OSM en Sport Vlaanderen | |||
| nieuwe LiDAR data of actuele voldoende gedetailleerde stereobelden | |||
| inwonersaantallen per adrespunt | |||
| zijn er voldoende sportvoorzieningen binnen bereikbare afstand | Doelgroep sport-voorziening | POI-service Vlaanderen | inventaris van de locaties (centroide), geen info over bv capaciteit, toegang,.. |
| Locatie toegang sport-voorziening | |||
| capaciteit, toegang, bij 1 voorziening kan middelpunt genomen worden, bij grotere sportinfrastruur meerdere ingangen | |||
| Iedere bewoner hoort te wonen die niet overstroomd geraakt - moet in een groter kader gezien worden: systeemdenken, hangt ook af van genoeg ruimte voor water: infiltratie --> minder verharding | risicokaarten VMM | ||
| Belmap (3D DT Benelux- GIM) > overstomingsrisico | |||
| bewoners moeten toegang hebben tot kwaliteitsvolle (lokale) voedingsproducten (concept van voedingsmoerassen) | frequentie openingsuren, capaciteit winkel, specialiteit (typologie) | naar analogie van POI | updatefrequentie |
| studie steunpunt gezondheid (of gezond leven vzw) - voedselmoeras/voedselwoestijn/… | hoe lokale bio boer en buurtinitiatieven capteren? | ||
| VKBO | |||
| iedere bewoner heeft een kwalitatieve fietsstalling nodig binnen x m van de (voordeur) van de woning | Lokale inventaris (in vorm van databank)? - oslo openbaar domein | Afhankelijk van lokale bijhouden = Niet gebiedsdekkend voor Vlaanderen | |
| Open street map | |||
| zijn er mogelijkheden om duurzaam energie te gaan uitwisselen? - opleggen van pv's - warmtenetten (pas rendabel vanaf bepaalde dichtheid) - beo-velden - wijkrenovaties | wat is de energievraag(dichtheid) | warmtekaart (veka) | conflict tussen individueel belang & timing versus gemeentelijke visie & acties |
| wat is het energie-aanbod : reeds geïnstalleerde PV, mogelijke bronnen voor restwarmte, … | HE potentieelkaarten (Geopunt) | toegankelijkheid & beschikbaarheid & up to date zijn van de data | |
| wat is het potentieel (theoretisch) HE aanbod (m² dakopp., mogelijkheden uit de ondergrond) | EPC labels? | ||
| Fluvius | |||
| Belmap (3D DT Benelux GIM) | |||
| iedere bewoner heeft een halte OV nodig binnen X meter afstand - Voor bewoners in den gemeenten rond de grote steden en centrumsteden: een halte voor openbaar vervoer naar die steden op wandelafstand bij voorkeur bij tram |
locaties haltes uurregeling capaciteit |
Data Delijn, NMBS, TEC/MIVB | Granulariteit |
| Mobiscore | Grenszones | ||
| ieder gezin heeft binnen redelijke afstand van de woning toegang tot deelauto's/deelautolocatie | https://www.vlaanderen.be/basisbereikbaarheid/combimobiliteit/hoppinpunten/locaties-hoppinpunten | ||
| autodelen.net | |||
| hoppinpunten | |||
| iedere bewoner heeft een deelfietslocatie binnen X meter afstand | welk type fietsen, aantal beschikbaar (real time?) | Mobit , Donkey republic, blue bike, … | |
| Deelsteps, Bird? | |||
| Hoppinpunten | |||
| iedere bewoner heeft op x meter toegang tot een laadpunt - wandelafstand - link privaat/publiek vraagstuk | Mechelen? | private laadpalen - privacyregeling doet moeilijk - oplossing mechelen? | |
| https://mow.vlaanderen.be/laadpalen | |||
| toegang tot sociale voorzieningen binnen x meter: bibliotheek, school, sportaccomodatie, kinderopvang, dokter, apotheek, zwembad,.. | up-to-date inventaris van verschillende types voorzieningen (met geometry) | Zorgvoorzieningen erkend door het Agentschap Zorg en Gezondheid via POI-service | verschil in administratieve zetels en vestigingsplaatsen |
| per voorziening definiëren binnen welke afstand voorziening aanwezig moet zijn > 10min wandel/ auto / ?? |
Here maps - tomtom | ||
| Capaciteit van een voorziening | VKBO | ||
| bibliotheek.be | |||
| Belmap - POI's | |||
| Iedere bewoner heeft een eerstelijns gezondheidszorg nodig - Iedere bewoner zou toegang op wandelafstand moeten hebben tot een groepspraktijk/artsenpraktijk die 24/24 7/7 open is, idem apotheek (in het weekend is dat een uitdaging) | Zorgvoorzieningen erkend door het Agentschap Zorg en Gezondheid via POI-service | ||
| WFS Interessante Plaatsen | |||
| Ratio van het aantal inwoners per erkende huisarts | |||
| eerstelijnszones | |||
| Cyclomedia / Xenomatix | |||
| Iedere bewoner dient op wandelafstand van een afvalcontainer/vuilbak/containerpark te wonen in de toekomst | coördinaten containerpark - hoe omgaan met tijdelijke containerparken? | OSM | Grenszones |
| Lokale databanken (?) via afval-intercommunales of VKBO? | |||
| glasbollen, kledingcontainers? | |||
| gemeentelijke data - vuilnisbakken openbaar domein (out of scope) | |||
| iedere bewoner heeft een 'luwteoase' binnen X meter van de woning. Inclusief minimale licht, geluid, geurhinder - link met stiltegebieden? | inventaris parken & groen + onderverdeling in typologie / opp / capaciteit /... | Geluidbelastingskaart https://omgeving.vlaanderen.be/geluidsbelastingskaarten | wat is luwteoase? hoe selecteren vanuit andere datasets? |
| Emissies (luchtkwaliteit etc) | geluidsbelasting + andere > niet gebiedsdekkend | ||
| Geur? | Enkel voor belangrijke spoorwegen & grote steden | ||
| Licht? | Telramen en citizens science projecten? | ||
| hinderdata niet gebiedsdekkend beschikbaar, enkel obv 5 jaarlijks schriftelijk leefomgevingsonderzoek | |||
| veilige fietsinfrastructuur binnen (school)buurt, Iedere voetganger/fietser heeft nood aan veilige verkeersinfrastructuur | gegevens over fiets- en voetgangersinfrastructuur: kwaliteitskenmerken, afmetingen, kwantiteit, gebruik | Fluvius (verlichtingspunten) | typologie verlichting is niet altijd gekend (Fluvius) |
| typologie van fietsinfrastructuur : fietsstraat / vrijliggend fietspad /... + kwaliteit |
Verkeersbordendatabank | Up to date? Volledig? | |
| aanwezigheid veilige verlichting | Cyclomedia / Xenomatix | ||
| provincie - vlaanderen | |||
| Een buurt wordt geen verkeersknelpunt of niet gebruikt als sluipweg tijdens de ochtend- of avondspits, als gevolg van wegenwerken, ... | (Historische of voorspelde) traffic flow per tijdstip - Locatie openbare werken |
GIPOD - Telraam - GPS datasets |
Betrouwbaarheid traffic flow voorspelling in buurt of gebied met minder data |
| Typologie buurt | |||
| iedere buurt heeft X aantal plekken die aanzetten tot ontmoeten: zitbanken, speelzones | Cultureelcentrum bvb | VKBO | hoe definiëren? |
| plaats voor een school | |||
| ouders moeten een kinderopvangplaats op minder dan x minuten van hun woning/werk hebben | locatie, capaciteit | Department Omgeving : locatie | Geen capaciteit |
| Departement onderwijs? | |||
| parameters om een jeugdvriendelijke gemeente te worden - is hetzelfde vraagstuk als voor ouderen (jongeren/ouderenzorg) - 8-80 cities model - jongeren kunnen in de buurt van een school hun boterhammen opeten op een gezellige plek (jeugdvriendelijke gemeente) - Voor jongeren dienen er (veilige) 'hangplekken' te zijn in de buurt | inventarisatie ontmoetingsplaatsen > parken, sport, buurthuis, speelpleintjes, ... | POI, KBO | |
| iedere buurt ligt op X afstand (of X fietstijd) tot een BFF (bovenlokaal functioneel fietsroutenetwerk) - analogie fietssnelwegen - fix the mix | het BFF en de fietssnelwegen | de geactualiseerde shape-files van het BFF en gerealiseerde en geplande fietssnelwegen | afbakening van buurt. Meetpunt (rand of centrum), cfr. voor andere uitdagingen |
| Verschillende buurten | afbakening van buurten. aparte oefening of bestaande oefening bijv. typering bouwblokken (oefening plattelandsatlas voor provincie West-Vlaanderen (atelier romain) ook op bouwblok typering | bouwblokken - segmentaties buurten Belmap, NIS kernen provincies - woonlinten-kernen dOMG |
Vragen & opname
Vragen
Opname
De opname van deze sessie is te bekijken via deze link.
Volgende stappen
De volgende stappen zijn:
- Verwerking van de input van de brainstorm oefening
- Rondsturen van een link naar dit verslag en powerpoint
- Verder onderzoek en voorbereiding van de tweede thematische werkgroep waarvoor u zich hieronder kan inschrijven
Andere werkgroepen
| Werkgroep | Type werkgroep | Datum | Tijd | Locatie |
|---|---|---|---|---|
| Business werkgroep | Business werkgroep | 2023-09-27 | Stadskantoor Gent | |
| Thematische werkgroep 1 | Data en informatie werkgroep | 2023-11-14 | Teams | |
| Thematische werkgroep 2 | Functionele werkgroep | 2023-12-19 | Teams | |
| Thematische werkgroep 3 | Technologie werkgroep | 2024-01-23 | Teams |