Functionele werkgroep
Deze thematische werkgroep richt zich op het identificeren en in kaart brengen van de functionele noden en interacties. Na de data- en informatiewerkgroep zijn deze respectievelijke noden helder geworden. Deze functionele werkgroep bouwt hierop verder om de data- en informatie-uitwisseling tussen mensen en systemen, mensen onderling en systemen onderling te schetsen.
De verzamelde inzichten worden vervolgens verwerkt om de IT-architectuur verder aan te vullen.
De Functionele werkgroep vond plaats op 19 december 2023.
Deelnemers
| Organisatie | Deelnemer |
| Agentschap Binnenlands Bestuur (VLOCA) | Laurien Renders |
| Alain Glickman | |
| Intercommunale Leiedal | Lucas Verbanck |
| Inge Wydhooge | |
| Thomas Goemaere | |
| Stad Gent | Jan Godderis |
| Kim Paduwat | |
| Dieter Nieuwborg | |
| District09 | Ann Bernaert |
| Provincie West-Vlaanderen | Wim Beerten |
| GIM | An Heirman |
| ESRI Belux | Gert Bergers |
| Departement Omgeving | Stijn Vanderheiden |
| Kenniscentrum Vlaamse steden | Joris Voets |
Context
Initiatief
De uitdaging waar we voor staan, is de aanzienlijke druk op de bebouwde en open ruimte in Vlaanderen. Het vraagt om een slimme benadering van de nog beschikbare ruimte. We streven ernaar om data te integreren in ons beleid en onze dienstverlening, met als uiteindelijk doel het creëren van leefbare buurten en bruisende centra.
De vraag is: hoe bereiken we dit? Het antwoord ligt in het verkrijgen van inzicht in wanneer een buurt behoefte heeft aan zaken zoals bijvoorbeeld extra voorzieningen, groenvoorzieningen en handelsmogelijkheden. Dit inzicht stelt ons in staat om bij bouwprojecten op een slimme manier te beslissen waarop we moeten inzetten.
In dit streven zijn we op zoek naar een aantal essentiële elementen:
1. Een permanente monitoring van de kenmerken van een buurt, zodat we op de hoogte blijven van de veranderende behoeften en trends.
2. Het vermogen om de impact van specifieke bouwprojecten op deze kenmerken te beoordelen. We willen begrijpen hoe nieuwe ontwikkelingen de leefbaarheid van een buurt beïnvloeden.
3. Het ontwikkelen van visuele tools die deze informatie kunnen presenteren op een manier die relevant en begrijpelijk is voor verschillende belanghebbenden, waaronder burgers en medewerkers die vergunningen verlenen.
VLOCA
VLOCA, de Vlaamse Open City Architectuur, is een initiatief van het Agentschap Binnenlands Bestuur van de Vlaamse Overheid. De hulp van VLOCA aan lokale besturen start bij het scherpstellen van duidelijke, verstaanbare use cases en loopt door tot de aanbestedingsfase van het project. VLOCA vormt op deze manier een duidelijke brug tussen de beleidsdoelstellingen van het lokale bestuur en de technische laag waarin de oplossingen beschreven en geïmplementeerd worden. We stellen de juiste vragen en verzamelen de noden en behoeften van alle stakeholders (lokale besturen, kenniscentra, bedrijven en burgerorganisaties). Door een gestructureerde aanpak en verwerking van deze informatie wordt de ontwikkeling van herbruikbare bouwblokken, standaarden en normen gestimuleerd die van Vlaanderen één grote interoperabele slimme regio kunnen maken. De opgedane kennis en ervaring wordt ontsloten via een kennishub waarop onder andere draaiboeken, architectuur componenten en modellen ter beschikking gesteld worden voor alle andere lokale besturen en stakeholders.
Samenvatting vorige werkgroep
Het verslag van de data en informatie werkgroep kan je hier terugvinden.
Doel huidige werkgroep
- Introductie geven over het project
- Toelichting geven over VLOCA
- Brainstormen over functionaliteiten
Brainstormsessie
Theorie
Bovenstaand schema is een visualisatie van de oplossing met alle bouwstenen en bedrijfsprocessen.
Om te beginnen werd toegelicht wat een bedrijfsproces precies inhoudt:
Wat?
Een bedrijfsproces is een serie stappen, taken of acties die een organisatie doet om een specifiek doel te bereiken. Het is als een georganiseerde to-do lijst voor de hele organisatie. Deze processen helpen bedrijven om dingen op een efficiënte en effectieve manier te doen, waardoor ze hun doelen kunnen bereiken.
Bijvoorbeeld, het proces van het maken van een product, het afhandelen van bestellingen, of het regelen van financiële zaken zijn allemaal voorbeelden van bedrijfsprocessen. Het idee is om dingen op een gestructureerde manier te doen om het werk soepeler te laten verlopen.
Waarom?
Een business proces beschrijven gaat helpen om de juiste software/hardware (bvb sensor) te kiezen om digitalisering en/of automatisering van het werk dat een omgevingsambtenaar doet, mogelijk te maken.
Dan werd het schema toegelicht met een visualisatie van de acties binnen de business processen.
De linkerkant betreft de databronnen die tijdens de vorige werkgroep behandeld werden.
In het midden zien we de verschillende indicatoren en wat we hiermee precies kunnen doen:
Per indicator (bvb voorzieningen, verharding, bebouwing) voor het beoordelen en plannen van ruimtelijke ordening gebeuren er berekeningen, ontsluiten van data, beschermen etc.
•Enkele voorbeelden:
- Voorzieningen
- Verharding
- V/T index
- Bebouwing
- Groencapaciteit
- Bevolkingsaantal
=> op elk van deze indicatoren kan een analyse/bewerking gebeuren bvb
- De afstand bepalen van punt x tot voorziening y
- Een evolutie vaststellen doorheen de tijd mbt verharding
- Een visualisatie maken van de groencapaciteit
Aan de rechterkant van het schema worden de verschillende gebruikers weergegeven met een aantal acties die zij kunnen doen met de data.
Aanpak
Tijdens de brainstorm gaan we:
- De werkwoorden/acties oplijsten en beschrijven
- Bekijken wat nodig is om de acties te automatiseren en/of digitaliseren
- Valkuilen identificeren
Oefeningen
Oefening 1: werkwoorden/acties oplijsten
Identificeer en beschrijf de acties nodig om het business process te beschrijven.
Voorbeeld:
- Meten
- Evalueren
- Vergelijken
- Analyseren
=> dit zijn allemaal acties die we zouden kunnen digitaliseren
Voorbeeld:
Om zicht te krijgen op tekorten aan basisscholen/parken/kinderopvang op een bepaalde locatie moeten we de ligging/capaciteit/... van deze voorzieningen verzamelen, de bereikbaarheid en bezettingsgraad berekenen en vergelijken met andere buurten zodat we kunnen analyseren welke last we bij een bouwproject opleggen.
Oefening 2: wat hebben we nodig om de acties te automatiseren en/of digitaliseren
Zijn de voorgestelde acties digitaliseerbaar? Automatiseerbaar? Hoe denk je dat dit realiseerbaar is?
Voorbeeld:
•Ligging/capaciteit/... van scholen/parken/kinderopvang ophalen via API's
•Afstand berekenen tussen een woonwijk en omliggende parken aan de hand van ligging en wegennetwerk
Oefening 3: valkuilen identificeren
Met de input die we ontvangen hebben kunnen we business processen en bijhorende applicatiecomponenten beschrijven.
Welke zijn de valkuilen waar we volgens jou rekening mee moeten houden?
Voorbeeld:
- Privacy-gevoelige data inwoners
- Capaciteit scholen niet beschikbaar
- Scholen waarbij leerjaren gespreid zijn over verschillende vestingen
Outcome
| Werkwoorden/acties | Beschrijving acties | Hoe digitaliseren/automatiseren | Valkuilen |
| Meten | Ik wil het aantal publieke voorzieningen tellen in mijn buurt | Via API's van Digitaal Vlaanderen of bevragen gemeentelijke databronnen. | Informatie soms onvolledig of niet actueel. |
| Vergelijken | Ik wil de verhardingsgraad van mijn stad vergelijken met die van een andere stad | Op basis van de Jaarlijkse bodemafdekkingskaart (Departement Omgeving) de verhardingsgraad uitrekenen door de oppervlakte van waarschijnlijke verharde grond te delen door de ganse oppervlakte |
Foutenmarge: fouten in kaarten bij schaduwen, grote vlakken,... waardoor verschil soms binnen een foutenmarge valt. |
| Voorspellen | Ik wil weten hoeveel peuters er in deze buurt/woonwijk binnen 10 jaar zullen zijn | Door het combineren van studies en huidige cijfers kan ik een estimatie geven van het huidig aantal peuters en door studies ivm groei van de bevolking kan ik een estimatie laten doen jaar per jaar. | De studies zijn niet 'waterdicht' mbt hun kwaliteit en hun scope valt niet samen met die van Ruimtelijke Planners. Door demografische shiften kan het verleden soms niet meer gebruikt worden voor de toekomst. |
| Monitoren' van een 'evolutie' | Ik wil de jaarlijkse evolutie van oppervlakte aan parken in een bepaalde wijk visualiseren | Jaarlijkse update, Automatisatie via digitalisatie opportuniteit | update frequentie afhankelijk van brondata |
| verschil in datafrequentie/beschikbaarheid | |||
| stabiliteit van brondata (niet duurzaam, stopt plotseling,...) | |||
| andere berekeningswijzen onder verschillende instanties (inter en intra) | |||
| nood standaarden | |||
| meten/vergelijken | Ik wil weten waar er verharding is bijgekomen in een gemeente en waar er verharding is verdwenen doorheen verschillende jaren | verschilbestand (delta bestand) en cre ren van de dataset jaarlijksebodemafdekkingskaart (matrix maar ook in de tijd en ruimtelijk bekijken) | AI moet getraind worden op lokale data, niet blindelings geloven |
| ML op satelliet, drone beelden | AI in de linkse deel eerder dan in de rechter deel apriori in dit traject | ||
| Geo functies op oppervlaktes (ruimtelijke statistiek). | |||
| Aggregeren | Ik wil granulaire informatie aggregeren om te voldoen aan privancy-regels | Drempelwaarde van aantal inwoners per 'gebied' (wordt meegegeven en gebruikt als filter) | verlies van informatie door aggregatie |
| dataset als dataeigenaar anonimeseren voor privacy redenen | |||
| Data clusteren | Detail data zo groeperen dat ermee zinnig gewerkt kan en mag worden | Standaard platformtools gebruiken zodat je kan focussen op modellen en zonder complexe ontwikkeling meerder type bronnen van verschillende oorsprong te kunnen combineren. Automatische datapipeline implementeren. | brondata is echt detail data per huis, maar GDPR beschermd is in Vlaanderen niet vrij toegankelijk,. Relatie met "private data is nodig voor verrijking. Burger/registraitie is niet een correcte weergave van de realiteit (echte verblijf is niet altijd de officiele adressen) => via GSM Simkaarten. Registratie van veel data is op administratieve indeling en niet op ruimtelijke indeling (gepubliceerde data is op postcode en niet op straatsegment bvb). |
| Proportioneel verdelen van een 'postcode' bvb tot een straatsegment bvb kan grote fouten genereren (denk maar aan inwoners in de havandokken van Antwerpen) | |||
| om data proportioneel te verdelen moeten we aannames doen om zo dicht mogelijk bij realiteit te blijven | |||
| Evalueren | Ik wil het aantal voorzieningen vergelijken met drempelwaarde/beleidsdoelstelling dat voor het gebied werd opgesteld | drempelwaarden/KPI's defini ren voor verschillende type gebeiden > de berekende waarde vergelijken met drempelwaarde | rekening houden met eigenheid van buurten/gemeenten (drempelwaarde moet goed gekozen worden, die kunnen lokaal verschillen) |
| Beoordelen | Voorbarige conclusies trekken uit onvolledige data/simplistisch model | ||
| ROI berekening/estimatie is subjectief (wat is de waarde van een boom) | |||
| Veel beoordelingen en analyses blijven nog altijd subjectief(methodiek is niet gedocumenteerd extern) | |||
| converteren | converteren van verschillende datatypes (raster tov vector) zonder verlies van data | Komt meestal voor | |
| converteren van co rdinaat-systemen | verlies van data - verlies nauwkeurigheid | ||
| verrijken, geocoding / geomapping (straatnaam tot punt op kaart) | interne data verrijken met open data (datavindplaats met of zonder ruimtelijk component) | implementeren van automatische data-verrijkings- processen | structuur, schaalniveau, ... van de verschillende datasets te verschillend |
| bvb dienst toerisme, erfgoed | |||
| ... of met andere (vb commerci le) databronnen (belmap, tomtom, locatus,... - Open Street Map) | |||
| updaten | ik wil steeds de meest actuele gegevens ter beschikking hebben | implementeren van automatische data-update processen | API vs Datadump |
| gewijzigde datastructuur | |||
| vergelijken | ik wil objectieve data kunnen vergelijken met subjectieve data (van bevragingen/enqu te) | GSM voor beleidsadvies en beleidsevaluatie | |
| Objectieve vs Declaratieve data | |||
| Iedereen heeft toegang volgens onze berekeningen tot een park, maar in een bevraging blijkt dat het niet gepercipieerd wordt | |||
| buurtbevraging, en soms sporadische signalen vanuit de buurt van een tekort aan een bepaalde voorziening, terwijl dat we dat niet zouden gemeten hebben => aanzet voor een diepgaande analyse | |||
| transformeren | mappen van dataset op OSLO datamodel | implementeren van automatische datatransformatie processen | |
| BIM naar GIS, CAD naar GIS | |||
| monitoren | ik wil heel wat ruimtelijke data (verhardingen, ruimtebeslag, oppervlakte tuinen, ... ruimte voor infrastuctuur, ...) doorheen de tijd opvolgen | ik wil, bij elke update van deze data, eenvoudig een nieuwe meting krijgen en dit toevoegen aan de tijdsreeksen (data via DV, dOMG, VITO, | andere 'definitie' (bvb ruimtebeslag) =>europese definities komen eraan, lange tijdsreeksen worden moeilijker (retroactief terug rekenen op historische data, mits goed communiceren van de veranderingen) |
| Subscription zodat bij een update een berichtje gestuurd wordt. | andere basisdata/bron indien ze niet meer bestaan, bij keuze van nieuwe = nieuwe definities | ||
| Visualiseren | ik wil de resultaten kunnen visualiseren op een interactieve kaart in combinatie met andere relevante gegevens | Implementatie van interactieve kaart | Te veel toepassingen zodat ze niet meer de weg vinden tot de juiste |
| visualiseren van de verschillende componenten: brondata - analyse -simulatie | Storymap (= product) | ze vinden hun weg niet altijd tot de goede toepassing | |
| 3D | juiste captatie van de user/functionele requirements | ||
| Ze willen soms ook de brondata zelf zien | |||
| Geoloket geopunt bvb. | |||
| Tool is er, maar ze doen het toch manueel over of via specialisten. | |||
| Veel 'leken' op vlak van werken met data => gebruiksvriendelijkheid | |||
| automatiseren | van processen die gemakkelijk te onderhouden zijn, en flexiebel aan te passen zijn | segmentatie van architectuur (=modulair...) | |
| vertrouwen | Kan ik de data voldoende vertrouwen om de gebruiken voor mijn analyses - beoordelingen | ||
| AI? Chatgtp : bij het opstellen van een conclusie document kan goed werken - Vooral bij data-acquisitie - Hoe meer naar rechts hoe meer wantrouwen (suggestief ? adviserend ?) | bevolkingsprognoses (niet bij de planners), hoge specialisatiegraad nodig, meer door gespecialiseerde bureaus | Verhardingskaarten (consultants, VITO,...) => gewoon als een bron => credibiliteit ?? | |
| Geen exacte wetenschappen, vertrouwen zal wel groeien, maar de marges moeten gekend | |||
| leer (learning) dataset niet voldoende groot. | |||
Vragen & opname
Vragen
Opname
De opname van deze sessie is te bekijken via deze link.
Volgende stappen
De volgende stappen zijn:
- Verwerking van de input van de brainstorm oefening
- Rondsturen van een link naar dit verslag en powerpoint
- Verder onderzoek en voorbereiding van de eerste thematische werkgroep waarvoor u zich hieronder kan inschrijven
Werkgroepen
Hieronder het overzicht van alle werkgroepen voor het traject Slim Ruimtelijk Plannen.
Andere werkgroepen
| Werkgroep | Type werkgroep | Datum | Tijd | Locatie |
|---|---|---|---|---|
| Business werkgroep | Business werkgroep | 2023-09-27 | Stadskantoor Gent | |
| Thematische werkgroep 1 | Data en informatie werkgroep | 2023-11-14 | Teams | |
| Thematische werkgroep 2 | Functionele werkgroep | 2023-12-19 | Teams | |
| Thematische werkgroep 3 | Technologie werkgroep | 2024-01-23 | Teams |