Business werkgroep: Slim ruimtelijk plannen
De business werkgroep is de eerste werkgroep binnen het City of Things Slim ruimtelijk plannen Traject. Het gaat om een inspiratiesessie waar stakeholders meedenken om alle mogelijke use cases, randvoorwaarden, bezorgdheden, opportuniteiten en meer te identificeren.
Digitaal Vlaanderen (OSLO) en Agentschap Binnenlands bestuur (VLOCA) organiseren en faciliteren deze werkgroep samen. De werkgroep staat open voor deelname door de gehele quadruple helix. Vaste deelnemers zijn de leden van het VLOCA-trajectconsortium en stakeholders.
De verzamelde inzichten worden vervolgens verwerkt om de data- en informatiearchitectuur verder aan te vullen.
De Business werkgroep vond plaats op 27 september 2023.
| Organisatie | Deelnemer |
| Agentschap Binnenlands Bestuur (VLOCA) | Laurien Renders |
| Alain Glickman | |
| Digitaal Vlaanderen | Vincent Fieremans |
| Louise Ysewijn | |
| AP Hogeschool | Greet Mendonck |
| Stad Mechelen | Stephanie De Deken |
| Stad Gent | Jan Godderis |
| Kim Paduwat | |
| Dieter Nieuwborg | |
| Intercommunale Leiedal | Lucas Verbanck |
| Bram Tack | |
| Inge Wydhooge | |
| Thomas Goemaere | |
| Stad Antwerpen | Virge Smets |
| Gert Van Oost | |
| Heidi Vandenbroecke | |
| District09 | Ann Bernaert |
| Departement Omgeving | Wouter Brems |
Context
Initiatief
De uitdaging waar we voor staan, is de aanzienlijke druk op de bebouwde en open ruimte in Vlaanderen. Het vraagt om een slimme benadering van de nog beschikbare ruimte. We streven ernaar om data te integreren in ons beleid en onze dienstverlening, met als uiteindelijk doel het creëren van leefbare buurten en bruisende centra.
De vraag is: hoe bereiken we dit? Het antwoord ligt in het verkrijgen van inzicht in wanneer een buurt behoefte heeft aan zaken zoals bijvoorbeeld extra voorzieningen, groenvoorzieningen en handelsmogelijkheden. Dit inzicht stelt ons in staat om bij bouwprojecten op een slimme manier te beslissen waarop we moeten inzetten.
In dit streven zijn we op zoek naar een aantal essentiële elementen:
1. Een permanente monitoring van de kenmerken van een buurt, zodat we op de hoogte blijven van de veranderende behoeften en trends.
2. Het vermogen om de impact van specifieke bouwprojecten op deze kenmerken te beoordelen. We willen begrijpen hoe nieuwe ontwikkelingen de leefbaarheid van een buurt beïnvloeden.
3. Het ontwikkelen van visuele tools die deze informatie kunnen presenteren op een manier die relevant en begrijpelijk is voor verschillende belanghebbenden, waaronder burgers en medewerkers die vergunningen verlenen.
VLOCA
VLOCA, de Vlaamse Open City Architectuur, is een initiatief van het Agentschap Binnenlands Bestuur van de Vlaamse Overheid. De hulp van VLOCA aan lokale besturen start bij het scherpstellen van duidelijke, verstaanbare use cases en loopt door tot de aanbestedingsfase van het project. VLOCA vormt op deze manier een duidelijke brug tussen de beleidsdoelstellingen van het lokale bestuur en de technische laag waarin de oplossingen beschreven en geïmplementeerd worden. We stellen de juiste vragen en verzamelen de noden en behoeften van alle stakeholders (lokale besturen, kenniscentra, bedrijven en burgerorganisaties). Door een gestructureerde aanpak en verwerking van deze informatie wordt de ontwikkeling van herbruikbare bouwblokken, standaarden en normen gestimuleerd die van Vlaanderen één grote interoperabele slimme regio kunnen maken. De opgedane kennis en ervaring wordt ontsloten via een kennishub waarop onder andere draaiboeken, architectuur componenten en modellen ter beschikking gesteld worden voor alle andere lokale besturen en stakeholders.
OSLO
Een semantische standaard maakt het delen en uitwisselen van data tussen verschillende stakeholders gemakkelijker. Elke betrokkene kan de gegevens van de andere direct gebruiken en interpreteren. Dit stimuleert de uitwisseling en het hergebruik van gegevens en vermindert de kost van uitwisseling. De semantische standaard zorgt voor machine leesbare data. Het brengt eveneens een efficiëntiewinst met zich mee als de data in verschillende processen gebruikt kunnen worden.
Het openstellen van semantische data bevordert innovatie en zal relevante stakeholders in staat stellen om intelligentere producten en diensten te ontwikkelen. Door het linken van data beschikken we ook over rijkere data. Uit verrijkte data kan ook meer kennis worden gehaald.
Samenwerken rond standaarden en het delen van data doorbreekt ook monopolies en geeft meer ontwikkelingskansen voor bv. ontwikkelaars, leveranciers, … en zorgt ervoor dat een bredere groep van relevante stakeholders betrokken wordt.
Extra informatie en een verzameling van de datastandaarden zijn te vinden op volgende links: https://overheid.vlaanderen.be/oslo-wat-is-oslo en https://data.vlaanderen.be/.
Brainstormsessie
Doel
De brainstormsessie omvatte vier oefeningen met als doel:
- Afbakenen van de relevante schaalniveaus.
- Inzichten verkrijgen in huidige en potentiële use cases m.b.t. slim ruimtelijk plannen in zijn breder geheel.
- Concepten rond slim ruimtelijk plannen oplijsten aan de hand van de use cases.
- Informatienoden en bestaande datamodellen capteren.
De bedoeling was om rond het onderwerp van slim ruimtelijk plannen zoveel mogelijk verschillende informatienoden en invalshoeken van de verschillende actoren te verzamelen. Dit is van groot belang voor het verdere verloop van dit traject.
Aanpak
In de eerste oefening trachten we informatie te verzamelen rond schaalniveaus. De deelnemers werden aangespoord om na te denken over de verschillende schaalniveaus die vereist zijn om de nodige ruimtelijke indicatoren te berekenen. Het verder afbakenen van ieder schaalniveau zal verder gebeuren in de volgende werkgroepen.
Outcome
Schaalniveaus
| Schaalniveaus | Details | |
| Administratieve schaalniveaus | Wijk | |
| (Deel)gemeente | ||
| Arrondissement | ||
| (Referentie)regio | ||
| Provincie | ||
| Gewest | ||
| Andere schaalniveaus (meer gedetailleerd) | Bouwblok: “Groep van aangrenzende percelen afgebakend door openbaar domein | Opdeling binnen een bouwblok: straatwand, binnenkern |
| Trage wegen splitsen een bouwblok | ||
| Wegsegment | ||
| Kern | ||
| Lint | ||
| Statistische sector | ||
| Perceel | ||
| Grid/Raster (afmeting?) | ||
| Invloedssfeer van voorzieningen: | Afstand tot voorziening | |
| Capaciteit (draagkracht) van een voorziening | ||
| Temporele schaalniveaus: | Realtime (relevant in de context van mobiliteit) | |
| Afhankelijk van het onderwerp: maandelijks, jaarlijks | ||
| Uitdagingen: | Bouwblokken veranderen doorheen de tijd (bv. percelen kunnen opgesplitst worden, gemeenten kunnen fuseren) | |
| Impact van voorzieningen die net buiten de grens vallen | ||
| In een ideale wereld zouden er schaalniveaus afgesproken kunnen worden waar je van het kleinste detailniveau (bv. perceel) kan aggregeren naar telkens hogere niveaus van detail (vb. perceel -> gebouw -> bouwblok -> …). |
Use cases
| Impactanalyse | Als omgevingsambtenaar die een bouwproject begeleidt, wil ik met de selectie van het perceel waar het bouwproject komt, een lijst/rapport kunnen krijgen met een overzicht van de tekorten/overschotten van de verschillende voorzieningen, zodat ik dit in het betreffende project kan meegeven. |
| Als omgevingsambtenaar die bouwprojecten begeleidt wil ik de cumulatieve impact van alle geplande bouwprojecten kunnen simuleren op lokale voorzieningen, zodat er bijgestuurd kan worden op tekorten/overschotten. | |
| Als beleidsmedewerker die moet rapporteren aan het college wil ik per wijk een overzicht kunnen geven van alle geplande woonprojecten in die wijk en de impact daarvan op de voorzieningen, zodat het college op de hoogte is van waarop ingezet moet worden in die wijk. | |
| Als vergunningverlener wil ik de impact van een bouwproject kunnen evalueren. | |
| Als burger wil ik de impact van een project op mijn buurt kennen. | |
| Als lokaal bestuur willen we de impact van nieuwe inwoners op bestaande voorzieningen monitoren. | |
| Inzicht in de kenmerken van een buurt | Als ruimtelijk planner wil ik ruimtelijke indicatoren (vb. privaat groen) op het kleinste schaalniveau kunnen bekijken, samenvoegen tot grotere schaalniveaus, vergelijken, Daarbij is het belangrijk dat deze indicatoren eenduidig zijn. |
| Als schepen ruimtelijke ordening wil ik weten wat mijn gemeente/wijk nodig heeft op ruimtelijk vlak en waar de prioriteiten liggen. | |
| Als departement omgeving willen we de impact van wijzigingen in de leefomgeving monitoren op basis van ruimtelijke en bij uitbreiding omgevingsindicatoren (zoals gezondheid, bebouwing, ). | |
| Evaluatie van beleid | Als lokaal bestuur zijn we ge nteresseerd in de profieltaart van een wijk, op basis van enkele indicatoren en hun respectievelijke gewicht, om de impact van een gevoerd beleid te evalueren. |
| Als lokaal bestuur baseren we ons op subjectieve en objectieve indicatoren om de impact van een gevoerd beleid te evalueren. | |
| Als lokaal bestuur zouden we graag een benchmark oefening doen met andere steden om de impact van ons gevoerde beleid te evalueren. | |
| Andere | Een semantische standaard rond ruimtelijk plannen zou het mogelijk maken om Provincies in Cijfers en Geopunt Vlaanderen verder uit te bouwen met gemeenschappelijke indicatoren en datalagen, en daarmee de vraag naar nieuwe toepassingen die dit mogelijk zouden maken in te perken. |
Concepten
| Perceel | KI |
| bouwjaar | |
| renovatiejaar | |
| soort bebouwing | |
| verkoopprijs | |
| aantal kamers | |
| tuin of niet | |
| functie | |
| EPC-label | |
| oppervlakte | |
| Bebouwing | MOBI score |
| groen score | |
| voorzieningen score | |
| bebouwingsdichtheid | |
| vloer-terreinindex | |
| Voorzieningen | bereik |
| capaciteit | |
| kinderopvang | |
| park | |
| school | |
| netwerk | |
| Bevolking | bevolkingsdichtheid |
| groen per inwoner | |
| bevolkingssamenstelling | |
| Mobiliteit (wegsegment niveau) | parkeerplaats |
| laadpunt | |
| zitbank | |
| bomen | |
| Milieu & klimaat | geluid |
| hitte/koelte | |
| lucht | |
| water (waterlopen) | |
| verhardingsgraad | |
| Economische activiteit | horeca |
| industrie | |
| Andere | satelliet data |
| hoogte data | |
| ruimtebeslag | |
| kruindekking | |
| Schaalniveaus | stad |
| wijk | |
| buurt | |
| bouwblok | |
| straat | |
| straatsegment | |
| wegsegment | |
| perceel | |
| Actoren | burger |
| belangengroep/middenveldorganisatie | |
| bouwheer/architect | |
| omgevingsambtenaar | |
| ruimtelijk planner | |
| bestuurder/beleidsmedewerker | |
Bestaande initiatieven en datamodellen
Geopunt vlaanderen
Het Geografisch portaal (Geopunt) is de centrale toegangspoort tot geografische overheidsinformatie. Het verzamelt alle informatie van de Vlaamse overheid op één kaart en vormt het uithangbord van het samenwerkingsverband voor geografische informatie in Vlaanderen (GDI-Vlaanderen). U vindt er info over onder andere percelen, gebouwen, wegen, rivieren en allerlei interessante plaatsen zoals sportaccommodaties, scholen en zorginstellingen.
Provincies in cijfers
De website provincies.incijfers.be is een samenwerking tussen de diensten Data & Analyse van de vijf Vlaamse provincies. In elke provincie biedt Data & Analyse lokale besturen en organisaties ondersteuning bij beleidsplanning via cijfers en rapporten over tal van thema's en beleidsdomeinen,
vooral via het dashboard en de databank van provincies.incijfers.be. Lokale besturen en organisaties kunnen bij de diensten Data & Analyse terecht voor vragen naar cijfers, voor (omgevings)analyses en voor duiding bij cijfers.
RuimteModel Vlaanderen
VITO is de drijvende kracht achter RuimteModel Vlaanderen. Dat simuleert op een ruimtelijke resolutie van 1 ha alle veranderingen in landgebruik in Vlaanderen, ondergebracht in een dertigtal categorieën. Het model simuleert veranderingen tot 2050. Die informatie wordt gebruikt door
verschillende entiteiten van de Vlaamse overheid, en door steden en provincies.
BELMAP
Belmap integreert meer dan 50 databronnen die het meest complete, nauwkeurige en consistente beeld bieden van de gebouwde omgeving van België, Nederland en Luxemburg. Kunstmatige intelligentie en geavanceerde datawetenschap openen een schat aan nieuwe inzichten over gebouw- en adreskenmerken, zoals de ouderdom van gebouwen, landgebruik, landbedekking en de aanwezigheid van zonnepanelen.
Locatus
Locatus veldwerkers en deskresearchteam verzamelen dag in dag uit informatie over winkels, winkelgebieden, woningbouwplannen en kantoren, met als resultaat unieke landsdekkende databases.
Leefbaarometer
Met behulp van de Leefbaarometer kan de leefbaarheid in alle bewoonde wijken, buurten en straten in Nederland gemonitord worden. De Leefbaarometer laat zien hoe de situatie van de leefbaarheid er is en hoe die zich in de afgelopen jaren heeft ontwikkeld. Hiermee biedt de
Leefbaarometer informatie voor beleidsvoorbereiding, -bijsturing en -evaluatie voor verschillende partijen die betrokken zijn bij de leefbaarheid van wijken en buurten.
Databank ondergrond Vlaanderen
DOV zorgt ervoor dat alle gegevens van de Vlaamse ondergrond vlot beschikbaar zijn via één loket, het DOV-Portaal. Beschikt u over data van de ondergrond in Vlaanderen? Neem dan zeker contact op met DOV om jouw gegevens toe te voegen. Wil u weten welke gegevens er over uw omgeving ter
beschikking zijn? Verken de Vlaamse ondergrond met de DOV-Verkenner.
Vastgoed informatie platform
Dit generiek gegevensdelingsplatform maakt een eenvoudige uitwisseling van vastgoedinformatie mogelijk. De verschillende aanvragers kunnen de informatie verkrijgen via één eenvoudige weg in het kader van een verkoop of langdurige verhuur. Het platform verzamelt data uit de aangesloten,
centrale bronnen waarna de bevoegde gemeente het dossier verrijkt via het platform en na een kwaliteitscontrole het dossier aflevert aan de aanvrager.
Kabel- en Leidinginformatieportaal (KLIP)
Om graafschade te voorkomen moet u weten welke kabels en leidingen u in de grond kan tegenkomen wanneer u grondwerken wilt uitvoeren, Daarom bent u verplicht om een KLIP-aanvraag te doen. KLIP stuurt uw aanvraag door naar alle mogelijk betrokken kabel- en leidingbeheerders
(KLB's) en stelt met hun antwoorden één overzichtelijk digitaal plan op. Het plan met alle aanwezige ondergrondse infrastructuur kan u online bekijken of via de KLIP-app voor Android, iOS en Windows.
Digitale stedenbouwkundige informatie (DSI)
Met het uitwisselplatform voor digitale stedenbouwkundige informatie (DSI) zijn we op weg naar een volledig, betrouwbaar, continu bijgewerkt, geografisch digitaal overzicht van al de vigerende ruimtelijke verordenende plannen (i.e. gewestplan, APA, BPA, RUP,…) en verordeningen op het
grondgebied van het Vlaamse Gewest, en het onderling verband tussen hun respectievelijke stedenbouwkundige voorschriften.
Het Nederlandse kadaster: BAG
De BAG (Basisregistratie Adressen en Gebouwen) bevat de officiële gegevens van alle adressen en gebouwen in Nederland, zoals bouwjaar, oppervlakte, gebruiksdoel en locatie op de kaart. Gemeenten zijn bronhouders van de BAG. Zij zijn verantwoordelijk voor het opnemen van de
gegevens in de BAG en voor de kwaliteit ervan. De gegevens over adressen en gebouwen stellen zij centraal beschikbaar via de Landelijke Voorziening BAG (LV BAG).
Andere
1. Rapport over de bouwshift van HO Gent -> vervolgstudie door departement omgeving
2. Segmentatiestudie Vlaanderen
3. Openstreetmap kaart van de wereld
4. Statbel
5. Voorbeeld wijk- en buurt monitor Nederland
6. Nederlandse variant Geopunt: PDOK
7. Copernicus: een Europese klimaat database
8. Het Ruimterapport Vlaanderen
9. Stad in Cijfers
10. Datavindplaats die toegang biedt tot alle informatie van Vlaamse instanties op één platform
11. adresregister, perceelregister, vergunningenregister
12. Omgevingsloket
13. Het MAGDA-platform biedt een groot aantal webdiensten aan waarmee gegevens uit
verschillende (authentieke) brondatabanken kunnen opgehaald worden.
14. INSPIRE infrastructure for spatial information Europe
Volgende stappen
De volgende stappen zijn:
- Verwerking van de input van de brainstorm oefening
- Rondsturen van een link naar dit verslag en powerpoint
- Verder onderzoek en voorbereiding van de eerste thematische werkgroep waarvoor u zich hieronder kan inschrijven
Werkgroepen
Hieronder het overzicht van alle werkgroepen voor het traject Slim Ruimtelijk Plannen. Inschrijven kan door op de link te klikken van de betreffende werkgroep.
Hieronder het overzicht van alle werkgroepen voor het traject .
| Werkgroep | Type werkgroep | Datum | Tijd | Locatie |
|---|---|---|---|---|
| Business werkgroep | Business werkgroep | 2023-09-27 | Stadskantoor Gent | |
| Thematische werkgroep 1 | Data en informatie werkgroep | 2023-11-14 | Teams | |
| Thematische werkgroep 2 | Functionele werkgroep | 2023-12-19 | Teams | |
| Thematische werkgroep 3 | Technologie werkgroep | 2024-01-23 | Teams |